گرانیت از سخت ترین و فراوان ترین سنگ های ساختمانی است که در اکثر نقاط جهان مورد استفاده قرار می گیرد. گرانیت پس از سنگ بازالت، فراوان ترین سنگ در پوسته زمین به حساب می آید؛ به طوری که حدود 95 درصد از سطح زمین از سنگ گرانیت و دیگر سنگ های آذرین تشکیل شده است.
این سنگ، سنگی پرکاربرد است که در کارهای مختلفی از سنگ قبرها گرفته تا ساختمان سازی و مجسمه سازی مورد استفاده قرار می گیرد.
سنگ گرانیت
گرانیت، نوعی سنگ آذرین درونی همراه با دانه های درشت کریستال کوارتز است. به زبان ساده تر گرانیت سنگی است که حاصل سرد شدن گدازه در سطح زمین یا نزدیک به آن است.
زمین متشکل از لایه های سنگ و ماگما است. به لایه های سطحی زمین لیتوسفر یا پوسته می گویند. گوشته ای در قسمت پایین لیتوسفر قرار دارد که متشکل از سنگ مذابی به نام ماگما سیال است.
سنگ آذرین وقتی به وجود می آید که ماگما ها به سطح زمین برسند. این سنگ ها به دو صورت درونی و بیرونی وجود دارند.
سنگ های آذرین
هنگامی که ماگماها به سرعت در سطح زمین سرد می شوند، سنگ آذرین بیرونی تشکیل می شود. اما وقتی که ماگما ها به طور کامل به سطح زمین نرسند و به آرامی سرد شوند و هنوز در زیر سطح زمین مانده باشند، سنگ آذرین درونی یا نفوذی تشکیل می شود.
گرانیت سنگی است که از ترکیب چند کانی مختلف تشکیل شده است. اگر سنگ گرانیت را از نزدیک مشاهده کنیم، متوجه وجود حداقل 2 یا 4 رنگ مختلف اعم از رنگ سفید، صورتی، خاکستری و سیاه می شویم.
از آنجایی که ماگما ها در سنگ های آذرین بیرونی با سرعت سرد می شوند، زمانی برای تشکیل شدن مواد معدنی باقی نمی ماند بنابراین سنگ پدید آمده، سنگی همگن همراه با دانه های مواد معدنی است که قابل دیدن نیست.
اندازه دانه های مواد معدنی بستگی به سرعت سرد شدن ماگما ها و مدت زمان تشکیل شدن مواد معدنی دارد. به این ترتیب در سنگ های آذرین درونی مثل گرانیت، بلورهای مواد معدنی قابل مشاهده هستند.
گرانیت، سنگی آذرین از نوع درونی است که به دلیل طولانی بودن فرآیند سرد شدن، می توان دانه های کریستالی کوچک و بزرگ را در آن مشاهده کرد.
دیوریت، از سنگ های آذرین نفوذی است که شباهت بسیار زیادی به سنگ گرانیت دارد به گونه ای که با نام گرانیت سیاه در صنعت برای کسانی که تفاوت میان گرانیت و دیوریت را تشخیص نمی دهند، به بازار عرضه می گردد. دیوریت داری ظاهری سیاه و سفید و دانه های درشت قابل مشاهده است اما ساختاری متفاوت با گرانیت دارد.
محل تشکیل سنگ گرانیت
با اینکه گرانیت یکی از رایج ترین سنگ های آذرین در سطح زمین و به طور کلی فراوان ترین سنگ در پوسته زمین است اما در هر مکانی وجود ندارد.
بزرگ ترین توده های گرانیت در سطح زمین یافت و در رشته کوه ها استخراج می شوند به این گونه که سنگ های زیرزمینی به سمت سطح حرکت کرده و باعث شده تا صفحه های سنگ گرانیت به بالا آمده و با عوامل مختلفی همچون فرسایش، باد و عوامل طبیعی در برابر هوا و سرد شدن قرار بگیرند. به این ترتیب گرانیت از معادن کشورهایی همچون ایران، استرالیا، برزیل و… استخراج می شود. سنگ گرانیت در هر منطقه از ویژگی ها و ظاهر متفاوتی برخوردار است.
ساختار گرانیت
یکی از مواردی که تاثیر بسیار زیادی در خصوصیات ظاهری و فیزیکی سنگ های طبیعی دارد، ساختار آنها است. شکل ظاهری و رنگ گرانیت می تواند به ما اطلاعات زیادی در مورد ساختار خود بدهد.
ماگمایی که گرانیت از آن به وجود می آید، دارای کانی هایی مانند کوارتز، فلدسپات و میکا، آمفیبول و برخی مواد معدنی دیگر می باشد. گرانیت دارای ترکیب معدنی، به صورت 20 تا 60 درصد از کوارتز و 35 تا 90 درصد از فلدسپات قلیایی است.
به طور کلی سنگ گرانیت عمدتا از فلدسپات و کوارتز با مقادیر کمی از میکا و آمفیبول و دیگر مواد معدنی تشکیل شده است.
فلدسپات یک ماده معدنی است که به وفوور در گرانیت وجود دارد و رنگ های این ماده معمولا خاکستری، سفید، صورتی و مایل به قرمز است.
کوارتز یک ماده ی معدنی شفاف است که بی رنگ و یا خاکستری می باشد.
آمفیبول دارای جلای شیشه ای و به رنگ تیره است.
میکا گروهی از ورق های سیلیکات آلومینیوم به همراه سدیم و پتاسیم است.
مشخصات ظاهری گرانیت
گرانیت یکی از قدیمی ترین و رایج ترین سنگ های ساختمانی است که بیشتر مردم با آن آشنا هستند. گرانیت دارای بافتی درشت دانه همراه با کریستال های درشت و درهم تنیده از کوارتز نیمه شفاف تا مایل به سفید، فلدسپات سفید تا صورتی تیره و میکاها و آمفیبول های تیره تر است.
بلورهای سنگ گرانیت تقریبا هم اندازه و دارای رنگی نسبتا روشن هستند. علاوه بر این سنگ های گرانیت فاقد هر گونه رگه یا فسیل هستند.
رنگ گرانیت
کانی های کوارتز و فلدسپات، دو کانی اصلی تشکیل دهنده گرانیت هستند که در این بین کانی فلدسپات وابسته به نوع آن این ویژگی را دارد تا از سنگی به سنگ دیگر به شکل متفاوتی ظاهر شود.
همان طور که قبلا ذکر شده ساختار گرانیت از کانی هایی چون کوارتز، میکا، فلدسپات و آمفیبول و برخی دیگر از مواد معدنی کمیاب است. رنگ کانی های تشکیل دهنده گرانیت عبارت اند از:
کوارتز: این کانی معمولا در سنگ های گرانیت به صورت شفاف و خاکستری روشن مایل به سفید دیده می شود.
در سنگ های گرانیت صیقلی گاهی احساس می کنیم که می توانیم زیر سطح سنگ را نیز مشاهده کنیم. این حس به دلیل شفافیت کریستال های کوارتز است که این امکان را به ما می دهد تا فضای مابین گرانیت را مشاهده کنیم.
گاهی اوقات ممکن است در برخی از سنگ های گرانیت، کریستال های کوارتز دارای مقادیری ناخالصی باشند و این باعث می شود تا رنگ این سنگ ها به رنگ های خاکستری یا سفید مات درآیند. اما می توان گفت که در هر صورت، کوارتز مهم ترین نقش را در روشنی تم گرانیت دارد.
کانی فلدسپات
فلدسپات: این کانی ترکیبی از مواد معدنی مختلف است که به دو دسته اصلی تقسیم می شود: پلاژیوکلاز فلدسپات و پتاسیم فلدسپات.
این دو نوع فلدسپات کاملا با هم تفاوت دارند و از نظر ظاهری هم می توانند دارای فرق های چشمگیری باشند. حال این احتمال وجود دارد که در یک سنگ گرانیت بیش از یک نوع فلدسپات وجود داشته باشد. پتاسیم فلدسپات در سنگ گرانیت بیش از پلاژیوکلاز وجود دارد، اما هر دو آن ها رایج هستند.
برای تشخیص دادن سنگ گرانیت نیازی به دانستن تفاوت میان این دو فلدسپات نیست اما دانستن این تفاوت ها می تواند به شما برای شناخت بهتر گرانیت کمک بسیاری کند. لازم به ذکر است که هر دو نوع فلدسپات ها نیز می توانند به رنگ سفید باشند ولی پتاسیم فلدسپات معمولا به رنگ صورتی روشن یا تیره مایل به قرمز دیده می شود.
میکاها و آمفیبول ها از رایج ترین کانی های جانبی هستند که در گرانیت وجود دارند. میکاها موسکویت ها یا بیوتیت ها هستند. موسکویت ها بسیار روشن و بیوتیت ها بسیار تیره هستند. به گروهی از مواد معدنی که به شکل بلورهایی تیره رنگ در سراسر گرانیت پراکنده اند، آمفیبول گویند.
فرآیند تشکیل سنگ گرانیت
تا الان همه چیز را در مورد سنگ گرانیت از ساختار تشکیل دهنده، کانی ها، ویژگی های ظاهری و… گفته ایم. و حالا می خواهیم توضیح مختصری در مورد فرآیند تشکیل این سنگ بگوییم.
ایجاد سنگ گرانیت دارای یک فرآیند بسیار جذاب است که تنها از چند قانون ساده پیروی می کند ولی به میزان زیادی در جزئیات دارای تفاوت هستند که همین علت باعث به وجود آمدن سنگ های گرانیت مختلف می شود.
سنگ گرانیت از سرد شدن ماگماهای فلسیک غنی از سیلیس در زیر سطح زمین تشکیل می شود. ماگمای فلسیک به داخل سنگ های کم عمق نفوذ کرده سپس در آنجا سرد شده و در نهایت کریستال های نسبتا بزرگ کوارتز و فلدسپات و کانی های جانبی آمفیبول تشکیل می شود.
از آنجا که ترکیب ماگما از یک گرانیت تا گرانیت دیگر یکسان نیست و همچنین محیط اطراف نیز دارای شرایط یکسانی نمی باشد، پس می توان گفت که نوع نحوه تشکیل شدن کریستال ها با یکدیگر متفاوت است. اگر سنگ های اطراف محدوده ماگماها خنک باشند، بلورهایی که تشکیل شده اند، به احتمال زیاد کوچکتر هستند چون زمان سرد شدن آن ها کم می شود. و همچنین در داخل این سنگ هیچ رگه و نواری وجود ندارد و آن هم به این دلیل است که سنگ گرانیت به صورت یک توده جامد تشکیل می شود.
ویژگی های گرانیت
سنگ گرانیت دارای ویژگی های بسیاری از جمله مقاوم در برابر حرارت، ضربه و خش، جذب آب ناچیز، دوام و ماندگاری بالا، استحکام بالا و… است. همه ی این ویژگی ها باعث شده که بتوان به خوبی از گرانیت در بخش های مختلف ساختمان استفاده کرد.
گرانیت به این دلیل که دارای تراکم مولکولی بسیار زیادی از مواد معدنی سخت است، جز سرسخت ترین سنگ های ساختمانی محسوب می شود. از این رو برای برش این سنگ ها باید از ماشین های برش مجهز به الماسه های مخصوص طی چندین مرحله استفاده نمود.
سنگ گرانیت به دلیل سختی زیاد در برابر سایش مقاومت بالایی دارد. اما پس از ساب توسط پالیشرهای مرغوب سطحی صیقلی و بسیار زیبایی را از خود به نمایش می گذارد.
سنگ گرانیت از استحکام بالایی برخوردار است. به همین دلیل می تواند وزن قابل توجهی را تحمل کند.
از گرانیت های خرد شده (سنگدانه های گرانیت) در راه سازی، راه آهن، پایه ها و بخش هایی که نیاز به پرکردن دارند استفاده می شود.
و در آخر گرانیت یکی از مستحکم ترین و پرکاربرد ترین سنگ های ساختمانی محسوب می شود که از آن به دلیل ویژگی هایی که دارد در بخش های مختلف ساختمان استفاده می کنند.
